‘‘Ακόμα τραγουδάμε, ακόμα ζητάμε,

ακόμα ονειρευόμαστε, ακόμα ελπίζουμε,

παρ’ όλα τα χτυπήματα

που έδωσε στις ζωές μας το πνεύμα του μίσους

εξορίζοντας στη λήθη τα αγαπημένα μας πρόσωπα.’’

Η μεγάλη φωνή της Λατινικής Αμερικής, η Mercedes Sosa, η ‘‘Νέγρα’’ όπως την αποκαλούσαν, που προσπάθησε να αλλάξει την ασχήμια του κόσμου με τα τραγούδια της, πέθανε τα ξημερώματα της Κυριακής 4 Οκτωβρίου σε νοσοκομείο του Μπουένος Άιρες, όπου νοσηλευόταν με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Γεννήθηκε στις 9 Ιουλίου του 1935 στο Τουκουμάν της Αργεντινής, όπου έζησε μέχρι λίγο μετά την εφηβεία. Τα παιδικά της χρόνια πέρασαν με μεγάλη φτώχεια αλλά και με αρκετή θαλπωρή.

‘‘Δεν θέλω να θρηνήσω όπως κάποιος που πέρασε πείνα, φτώχεια και κρύο. Έζησα όλα μου τα παιδικά χρόνια σε φτωχό σπίτι, που ζεσταινόταν όμως από τα αναγκαία συναισθήματα. Σε μένα και στ’ αδέλφια μου δεν μας έλειψαν τα απαραίτητα, γιατί δεν μας έλειψε η αγάπη. Σ’ αυτό υπήρξαμε εκατομμυριούχοι. Οι γονείς μας όχι μόνο θυσιάστηκαν, αλλά υπήρξαν και σοφοί. Ποτέ δεν μας φόρτωσαν τις θυσίες τους. Μας έδωσαν οτιδήποτε χωρίς να μας φανερώσουν αυτά που έκαναν για να το επιτύχουν. Τώρα γνωρίζω ότι και οι δύο τους δούλεψαν πολύ περισσότερο από το φυσιολογικό, ώστε να μη λείψει από τα παιδιά τους το ψωμί, η θαλπωρή και η στέγη’’.

Λόγια της Mercedes Sosa, που άρχισε να τραγουδάει από το 1949.

‘‘Δεν υπάρχει χρονολογία για τη στιγμή που άρχισα να τραγουδάω’’ έχει πει. ‘‘Για μένα το να τραγουδάς, είναι όπως το να μιλάς, να περπατάς. Πράγματα που κάποιος τα μαθαίνει δίχως να το αντιληφθεί. Στο σπίτι μου, στην οικογένεια μου δεν υπήρχε κανείς που να έχει σχέση με το θέαμα. Όμως εγώ θυμάμαι να τραγουδάω από το βάθος της ζωής μου. Παρ’ όλα αυτά άλλο είναι να τραγουδάς στο σπίτι κι άλλο για τον κόσμο. Γι’ αυτό υπάρχει χρονολογία. Ήμουν 14 χρόνων και κάποια μέρα το σχολείο τελείωσε δύο ώρες νωρίτερα. Στο ραδιοσταθμό της πόλης, τον LV12 γινόταν ένας διαγωνισμός. Παρουσιάστηκα περισσότερο για να παίξω, παρά για να διαγωνισθώ. ’’

Η Mercedes Sosa κέρδισε το διαγωνισμό χωρίς χαρά, γιατί ήταν πολύ δύσκολο να το πει στους γονείς της. Κρυφά και με πολύ φόβο έκανε δύο πράγματα που εκείνοι δεν ήθελαν. Πήγαινε στο ραδιόφωνο και τραγουδούσε φολκλόρ. Ο πατέρας της κατάλαβε τη φωνή ακόμα και με άλλο όνομα οπότε, όταν επέστρεψε στο σπίτι, της έδωσε ένα χαστούκι.

‘‘Στη συνέχεια κατάλαβε ότι είχα ανάγκη το τραγούδι. Σε μικρό χρονικό διάστημα πήγαινα και σε άλλους σταθμούς και αργότερα σε άλλες πόλεις. Όπου και αν πήγαινα, έρχονταν μαζί οι γονείς και τα αδέλφια μου’’ έχει πει η Mercedes Sosa.

Η πορεία της όμως στο χώρο του τραγουδιού ξεκίνησε ενώ τα χρόνια ήταν δύσκολα, γιατί ήθελε να εκφραστεί με τον δικό της τρόπο και να αναζητήσει το προσωπικό της ύφος. Η πρώτη της δουλειά παρουσιάστηκε το 1959. Τραγούδησε για την ειρήνη, τους φτωχούς, τους απροστάτευτους με φωνή γεμάτη εμπειρίες και ασυγκράτητο πάθος. Ήταν κινητήρια δύναμη στο μουσικό και λογοτεχνικό κίνημα ‘‘Nueva Cancion’’, ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας της, έδωσε πολλές συναυλίες και μάγεψε το ακροατήριο της τόσο σε τεράστια στάδια, όσο και σε μικρές αίθουσες.

Από το 1979 μέχρι το 1982 έζησε εξόριστη από την πατρίδα της, μετά από τις χρόνιες απαγορεύσεις και τα προβλήματα που της δημιούργησε το στρατιωτικό καθεστώς ενώ η μεγάλη επιτυχία της σφραγίσθηκε με τη θλίψη που της προκάλεσε η εξορία.

''Έμαθα πως όταν είναι αναγκαστική, δεν είναι με τίποτα ενδιαφέρουσα. Μπορείς να πεθάνεις από την απομάκρυνση…’’

Το τραγούδι ήταν η παρηγοριά της. Πίστευε πως η τέχνη και ο πολιτισμός θα βοηθούν πάντα τους ανθρώπους, πως οι δημιουργοί έχουν δύναμη και πολέμησε την αδικία με το δικό της τρόπο.

‘‘Κοιμήσου νεγράκι γιατί η μανούλα σου δουλεύει στον κάμπο.

Δουλεύει σαν σκλάβα, δουλεύει σκληρά, δεν πληρώνεται. Κι όλο βήχει.

Δουλεύει για το μικρό νεγράκι της’’.

Τραγούδι σε διασκευή του Atahualpa Yupanqui που ερμήνευσε με ιδιαίτερο τρόπο η ‘‘Φωνή’’της Λατινικής Αμερικής.

Η Mercedes Sosa γνώρισε σε όλο τον κόσμο την παράδοση της Αργεντινής και κατόρθωσε να εκφράσει τα συναισθήματα τα δικά της και του λαού της. Η δισκογραφία της αποτελείται από τραγούδια σπουδαίων συνθετών όπως του Atahualpa Yupanqui από την Αργεντινή, της Violeta Parra και του Victor Jara από τη Χιλή, αλλά και πολλών νεότερων μουσικών.

Τραγούδησε αρκετές φορές στη χώρα μας και εκτίμησε την περηφάνια και το πάθος που είχαμε στους δικούς μας αγώνες. Συνεργάσθηκε με Έλληνες καλλιτέχνες και αγαπούσε να τραγουδάει Μάνο Χατζηδάκη. Έλεγε ότι λατρεύει το ‘‘Νανούρισμα’’ από το ‘‘Ματωμένο Γάμο’’, του Federico Garcia Lorca σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου, αλλά ντρεπόταν να το τραγουδήσει γιατί τα Ελληνικά της δεν ήταν τόσο καλά ενώ στα Ισπανικά δεν μπορούσε να ερμηνευθεί, επειδή η μουσική του στηριζόταν στην Ελληνική απόδοση του στίχου.

Στην καριέρα της είχε διαφορετικούς σταθμούς και το ρεπερτόριο της άλλαζε όπως η φωνή της με το πέρασμα του χρόνου. Συνεργάσθηκε με διάσημους καλλιτέχνες όπως ο Luciano Pavarotti, η Joan Baez, ο Sting, ο Caetano Veloso και πολλοί άλλοι.

‘‘Μας προσκάλεσε στον κήπο της Δημοκρατίας’’, έχοντας στη ψυχή της τη χαρούμενη σάμπα που χορεύουν οι Τουκουμάνος με ενθουσιασμό, μας γνώρισε την Alfonsina Storni, τη μεγάλη ποιήτρια της Αργεντινής που αυτοκτόνησε περπατώντας στη θάλασσα ‘‘με τη μοναξιά της ψάχνοντας να βρει νέα ποιήματα’’ ενώ όπως τραγουδούσε ‘‘την οδηγούσαν μικρές σειρήνες μέσα από δρόμους με φύκια και κοράλλια και τη συνόδευαν φωσφορίζοντα θαλασσινά άλογα.’’

Η Mercedes Sosa ήξερε να μιλάει στην ψυχή των συμπατριωτών της και όλου του κόσμου.

Ρενάτα Δικαιοπούλου 5 Οκτωβρίου 2009